Solaris là cuốn sách nổi tiếng nhất của Stanislav Lem - một trong những tác giả hàng đầu của thể loại sách khoa học viễn tưởng. Ba lần chính thức được dựng thành phim và nhiều lần được mượn ý tưởng để thể hiện vào nhiều bộ phim và cuốn sách khác, Solaris còn là một trong những cuốn sách mà sinh viên khoa học và triết học tại nhiều nước bắt buộc phải đọc. Solaris cho ta thấy một trí tưởng tượng phong phú, một tư duy khoa học sâu sắc và hơn thế nữa, đó còn là câu chuyện về tình yêu và ý chí của con người.Chuyện bắt đầu từ khoang đổ bộ của Kelvin - nhà bác học chuyên ngành tâm lý, thần kinh - người được giao thực hiện nhiệm vụ thám hiểm và nghiên cứu Solaris. Trước khi anh sinh ra hơn trăm năm trước người ta đã phát hiện ra một hành tinh kỳ dị và đặt tên là Solaris. Từ đó tới giờ công cuộc nghiên cứu hành tinh này phát triển như vũ bão và hình thành nên một ngành khoa học riêng gọi là Solaris học. Tại sao chỉ một hành tinh thôi mà đòi hỏi cả một lĩnh vực nghiên cứu sâu rộng đến thế? Câu trả lời nằm trong chính những điều đã biết và cả chưa biết về bản chất của tinh cầu huyết tương đó. Khi mới được phát hiện nó cũng như muôn vàn hành tinh thông thường khác chỉ được lưu trữ bởi vài số liệu mang tính thống kê về quỹ đạo. Nhưng khi giới khoa học phát hiện ra rằng hành tinh thuộc hệ sao đôi này có sự sống thì mọi sự tập trung cả về dư luận cũng như khoa học, kỹ thuật, tài chính đều dồn về nó. Đã có rất nhiều thế hệ các nhà thám hiểm đóng góp sức mình vào công cuộc này nhưng điều bí ẩn của sự sống trên hành tinh Solaris vẫn còn ngoài tầm hiểu biết. Một số điều đã được biết về hành tinh này là nó tồn tại sự sống, nhưng chỉ là một sinh vật duy nhất. Sinh vật này tồn tại dưới dạng một đại dương huyết tương bao phủ phần lớn bề mặt hành tinh và có nhiều tiềm năng khủng khiếp. Một trong số đó là chuyển động phi nhiễu loạn của Solaris mặc dù theo lý thuyết nó nằm trong một hệ sao đôi. Làm thế nào mà một sinh quyển sống như thế lại có thể điều phối được quỹ đạo của những thứ ở quy mô thiên văn như sự chuyển động của một hành tinh trong lực hấp dẫn của một hệ hai mặt trời? Và còn nhiều điều kì lạ khác nữa. Chẳng hạn như các siêu cấu trúc luân phiên nhau nổi lên khỏi mặt đại dương: các "tai dài", các "cột sống", các "symmetriad", các "mimoid", v.v... Một số thì được thừa nhận là những biến thái bản thể ngẫu nhiên của đại dương, số khác thì lại có khả năng chứa đựng những cấu trúc toán học cực kì phức tạp được thể hiện qua tạo hình của các kết cấu xiro đặc quánh,... Và những tạo hình này hình thành luôn luôn phong phú & đa dạng, muôn hình muôn vẻ không bao giờ quan sát được sự lặp lại của chúng.

Một bức diễn họa của một họa sĩ về một "asymmetriad", một cấu trúc bất đối xứng tạo bởi hành tinh Solaris

Nhưng nào phải đã hết bí ẩn và sức lôi cuốn trên hành tinh Solaris. Ở đó Kelvin gặp gỡ 2 nhà bác học khác, những người đã suy sụp một cách khó cứu vãn nổi do sống ở trạm nghiên cứu trong một thời gian dài. Đó là Snaut gầy guộc với thái độ vừa diễu cợt vừa chân thành. Đó là Sartorius luôn trốn tránh tiếp xúc, mang trong đầu nhiều ý tưởng quái gở ẩn dưới hình tượng một nhà bác học nghiêm túc và có phần cứng nhắc. Kelvin khi thì gạn hỏi, khi thì bức bách, khi thì trốn tránh, khi thì gây gổ với họ nhưng anh hầu như chẳng kiếm thêm cho mình được chút hiểu biết hữu ích nào về tình trạng của bọn họ. Có người sống, có người chết, có cả "người" còn thật hơn con người,... Trong cái vòng luẩn quẩn dễ làm điên loạn ý chí của ngay cả những nhà nghiên cứu kiên định nhất, Kelvin vẫn luôn cố gằng vươn lên tìm lối thoát cho mình. Rồi khi sự ám ảnh và ức chế tâm lý lên dần đến đỉnh điểm với những "con ma" vật chất, những "sinh hệ notrino", những tâm thức dạng khác của đại dương, những hồi ức được ánh xạ ra ngoài thế giới thực, v.v... Kelvin cũng không còn làm chủ được mình nữa. Hàng loạt những thí nghiệm đủ loại được nghĩ ra để kiểm nghiệm tình trạng tâm thần, để xem xét vào tận cùng thang vi mô của khách, để hiểu được rằng mình đang mơ hay đang tỉnh,... nhưng vẫn không đủ để vực dậy tinh thần của Kelvin và tổ nghiên cứu.

Một bức diễn họa của một họa sĩ về một "mimoid," một trong những cấu trúc hình thành bởi hành tinh Solaris

Rồi cũng có những bước đột phá nho nhỏ trong cái trạm nghiên cứu lẻ loi ở Solaris đó. Dần dần ba con người cũng gần gũi và cởi mở với nhau hơn. Rồi những nút thắt ở đây đó dần được gỡ bỏ. Nhưng không phải tất cả, vẫn còn những bí ẩn đứng đó, những bí ẩn về mặt bản thể, không thể nào hiểu thấu và sẽ không bao giờ được hiểu thấu. Đó là đại dương, là bộ não nguyên sinh, là kết cấu hữu cơ tiền sinh vật, là sinh quyển sống bao phủ khắp hành tinh, là Chúa khiếm khuyết, là tinh thần vượt trước nhân loại hàng triệu năm tiến hóa, là thứ đã bỏ qua giai đoạn phát triển vi sinh vật ở các đại dương, đi thẳng lên một hình thái khác, là v.v... Câu chuyện rồi cũng tới lúc phải kết thúc nhưng âm hưởng của nó vẫn loanh quanh trong đầu độc giả. Bí mật nào sẽ được phơi bày, số phận mỗi con người sẽ ra sao, "hành tinh huyết tương" thực chất có nghĩa gì,... mỗi độc giả sẽ tự tìm thấy cho mình ý nghĩa của những câu trả lời sau khi nghiền ngẫm cuốn sách.